Vũ điệu Flamenco - nghệ thuật dân gian Tây Ban Nha

Vũ điệu Flamenco - nghệ thuật dân gian Tây Ban Nha Âm nhạc và vũ điệu flamenco mang đậm phong cách đặc trưng của nền văn hóa Tây Ban Nha hơn bất kỳ loại hình nghệ thuật nào khác. Vẻ đẹp hình thể gợi cảm của những người vũ nữ được bộc lộ qua những động tác gõ nhịp chân xuống sàn và quay tít những lớp váy bồng bềnh theo tiếng nhạc réo rắt bên đống lửa trong bóng đêm, người nghệ sĩ ghi ta da ngăm đen ngồi trầm tư đệm đàn... Đó là tất cả những nét làm người ta dễ dàng liên tưởng đến chất Tây Ban Nha.Nếu không nghe quen có thể rất dễ lầm tưởng làn điệu Flamenco là tiếng than khóc nỉ non từ thế giới bên kia vọng về, lẩn khuất đâu đó giữa những vũ nữ trong bộ váy xòe nhiều lớp và chiếc quần ôm sát người, nhưng thật sự đây là một loại hình nghệ thuật độc đáo và tràn đầy rung cảm nghệ thuật, một trong những khía cạnh phong phú nhất của văn hóa truyền thống Tây Ban Nha.Ngay tại quê hương Tây Ban Nha, Flamenco thực ra chưa bao giờ được coi là dòng nhạc chính thống. Tuy nhiên, hiện nay, thể loại này đang đi vào thời kỳ phục hưng và góp phần đáng kể vào những thành công của thể loại nhạc pop Tây Ban Nha.Đã bén rễ, ăn sâu trong tiềm thức cộng đồng người Di gan ở mảnh đất nghèo khó Andalusia của miền nam Tây Ban Nha, âm nhạc và vũ điệu Flamenco mang đậm phong cách đặc trưng của nền văn hóa Tây Ban Nha hơn bất kỳ loại hình nghệ thuật nào khác. Giá trị văn hóa của vũ điệu Flamenco lớn hơn người ta nghĩ về nó rất nhiều. Theo Carmen Linares, một nghệ sĩ flamenco được kính trọng và rất nổi tiếng ở của Tây Ban Nha thì: "Để hiểu thấu đáo về nó là điều không dễ, thế nhưng vũ điệu này lại giúp con người ta tìm được sự đồng cảm. Khi đi biểu diễn nước ngoài, tôi biết có những người không hiểu lời ca tôi đang hát, nhưng họ có thể rung cảm với giai điệu và cảm nhận được mối liên hệ trong tâm hồn với những người xung quanh. Flamenco giống như chính cuộc sống vậy, chúng tôi hát về tình yêu, hạnh phúc, nỗi thống khổ..., về tất cả những gì con người từng trải qua trong cuộc đời mình".Những ca khúc Flamenco đều có chung một số giai điệu cơ bản, tuy nhiên một phần không thể thiếu để tạo nên tố chất riêng là đàn ghi ta, tiếng vỗ tay hoặc tiếng gõ nhẹ vào hộp đàn... Tất cả đều mang màu sắc nguyên thủy, hoang sơ của dân ca miền Nam. Người hát được gọi là cantaor hay cantaora, được đệm nhạc bởi một người chơi ghi ta và một hoặc hai người vỗ tay điểm nhịp trở thành một bộ hoàn chỉnh khi biểu diễn Flamenco. Các chủ thể thông thường hướng đến tình yêu, sự mất mát, nỗi luyến tiếc quá khứ hay ca ngợi vẻ đẹp của thiên nhiên.Làm nền cho bài hát có thể có một hoặc hai vũ công dậm chân theo nhịp nhạc. Nếu vũ công là nữ thì họ sẽ cầm vạt váy ken nhiều lớp lót, hua hua trước ngực nhằm phô diễn sức sống, nét gợi cảm của phái nữ. Cái làm người xem thích thú nhất là những nhịp vỗ tay rộn ràng theo điệu nhạc dễ lôi cuốn mọi người cùng tham gia. Đôi khi họ hét lên những tiếng đầy phấn khích để khuyến khích hoặc tán dương người biểu diễn.Vào thập kỷ 80 của thế kỷ XX, loại hình nhạc hội Flamenco bị mai một và dần rơi vào quên lãng. Thể loại nhạc này chỉ thực sự nở rộ trong một vài năm gần đây. Nó đã gây ảnh hưởng không nhỏ đến dòng nhạc pop của Tây Ban Nha cũng giống như ngôn ngữ La ting trở thành chủ thể trong thế giới Anh ngữ.Flamenco là một sự tái tạo nghệ thuật âm nhạc truyền thống cổ xưa của người Di gan xứ Andalusia... đã được kết tinh vào cuối thế kỷ 19 nhờ các danh ca, nhà soạn nhạc dân gian. Họ đã phát triển những vở ca kịch cổ thành cuốn sử ca mô tả lại cuộc nội chiến thời kỳ đầu công nguyên.Theo nhà nghiên cứu flamenco học Nunez thì Flamenco đã trải qua một sự cải tiến lớn trong suốt chế độ độc tài của Francisco Franco (1939-1975) khi nó được tái hư cấu và phổ biến trong một phiên bản hợp nhất có tên là "lo folclorico". Mục đích của Franco là thống nhất hoá các dòng Flamenco.Khi Franco mất, mối quan tâm đến thể loại nhạc này cũng chìm vào quên lãng. Thế vào đó là các trào lưu nhạc mới tràn vào từ các nước Mỹ và Anh và không còn ai muốn biết về Flamenco nữa.Thật lạ là sau đó, trong thập kỷ 70 và đầu những năm 80, ở Tây Ban Nha đã nổi lên những tài năng lớn như nghệ sĩ ghi ta Paco de Lucia, một nhạc sĩ có tầm cỡ quốc tế của Tây Ban Nha, và ca sĩ Camaron de la Isla, hình ảnh thu nhỏ của nghệ thuật dân gian Tây Ban Nha đối với giới hâm mộ nghệ thuật Flamenco.Ông Nunez cho biết: "Hôm nay, Flamenco đã lại trở thành một phần không thể thiếu của nền văn hóa truyền thống Tây Ban Nha. Dòng nhạc này đã được hồi sinh nhờ chính sức mạnh văn hóa tiềm ẩn trong nó.Phan Thanh Bình(from VIM)

 

Lịch sử về Flamenco1.Flamenco là gì???Flamenco là một loại hình nghệ thuật truyền thống dân gian Tây Ban Nha: trên thực tế nó là một nét văn hoá. Hơn nữa, flamenco lại không chỉ liên quan đến riêngTây Ban Nha mà là cả một vùng rộng lớn An-đa-lu-xi-a. Nhìn dưới góc độ lịch sử, nó đã từng là thứ âm nhạc biểu cảm dành cho những người cùng khổ bị áp bức bóc lột. Đó là một nghệ thuật chuyển tải từ lời nói đến tai nghe mà thông qua đó người nghệ sĩ truyền cảm hứng riêng của mình vào trong đó.Flamenco là một lại hình nghệ thuật tổng hợp bao gồm 3 phần: hát, nhảy và guitar cùng với các yếu tố về nhịp điệu ( như tiếng vỗ tay và các dụng cụ khác nữa). Điều này giống như một thể thiức nghệ thuật đặc sắc riêng của nó. Flamenco được tạo nên từ hàng trăm loại nhạc cụ khác nhau, thuộc các loại như: seguiriyas, soleares, alegrías, malaguenas, fandagos, zâpteado, rondena,..v…v…các bộ phận này được phân biệt bởi đặc tính về giai điệu, nhịp điệu và về cấu trúc hoà âm là những cái mang lại sự riêng biệt cho chúng; mỗi một loại lại có một môi trường hoàn cảnh riêng biệt. và rất nhiều loại ở nhiều vùng khác nhau nhưng lại có chung xuất xứ.2.Nguồn gốc xuất xứ:Người ta tin rằng nguồn gốc của flamenco xuất hiện từ thế kỉ thứ 16. Lời hát trong flamenco (hay như người ta thường gọi là cantat (cante trong tiếng Pháp))bắt nguồn và là tổng hợp của ít nhất 4 nền văn hóaân Tây Ban Nha du cư (Gitans trong tiếng P)Dân Mo-ri-ta-ni (tây Xa-ha-ra) hoặc Ả Rập ( Maure trong TP)Dân Do Thái (juifs trong TP)Dân bản xứ vùng An-da-lu-xi-a (Andalousie trong TP)Ba dân tộc trên đã họp nhau lại trong vụ truy hại nhằm trục xuất người Mo-ri-ta-ni vào năm 1942. vậy là flamenco đã được sáng tạo ra bởi sự hợp nhất của cante gitano (tiếng hát của dân Tây Ban Nha du cư) với âm nhạc dân gian của vùng An-da-lu-xi-a. Tiếng hát đi kèm với cây đàn guitar là một hiện tượng xuất hiện sau cả việc người du lịch ở vùng An-da-lu-xi-a thâm nhập vào từ thế kỉ 18. Lời hát dân gian của vùng An-da-lu-xi-a trước đó cũng đã từng đi kèm với các nhạc cụ địa phương khác phải kể đến như đàn banđua, violon, trống, nhưng kể từ đây đàn guitar đã trở thành nhạc cụ chiếm ưu thế.Flamenco lần đầu tiên trở thành loại hình nghệ thuật biểu diến trước công chúng trong suốt nửa sau thế kỉ 19, với sự mọc lên của những quán café ca nhạc (kiểu Nhạc Tranh bây giờ ). Quán café ca nhạc đầu tiên được mở tại Séville vào năm 1842, và thu hút được rất ít sự chú ý. Nhưng phải đến những năm 1860, những quán café tương tự mới thực sự đi vào đời sống hàng ngày không chỉ ở các thành phố lớn ở xứ An-da-lu-xi-a mà xa hơn nữa là ở Madrid và vùng phía trên nữa. Một hội gồm những người thích xem đấu bò xuất thân từ tất cả các tầng lớp và các nghề nghiệp trong xã hội đã tham gia vào buổi biểu diễn.Buổi biểu diễn theo thông lệ gồm một nhóm một hoặc hai người hát, 3 hoặc 4 người nhảy là phái nữ và hai người nhảy là nam giới đi kèm với hai nghệ sĩ chơi guitar. Nửa sau của thế kỉ 19 là một trong những thời hoàng kim của flamenco. Trong những quán café, tụ tập những ca sĩ thuộc dân Tây Ban Nha du cư và thuộc xứ An-da-lu-xi-a lại và họ là những bậc thầy trong rất nhiều loại hình flamenco. Các quán café đã chứng kiến sự phát triển mở rộng của cây đàn guitar, nhờ đó mà guitar đã trở nên hết sức phổ biến. Họ thuê thường xuyên một người chơi guitar sau đó thuê thêm người chơi thứ hai, người mà trở thành bạn đồng diễn trong rất nhiều thể loại hát và nhảy khác nhau, và ngời này có khă năng diễn tấu chính xác những phong cách khác nhau của ca sĩ. mặc dù ca sĩ là hình tượng thống trị của flamenco nhưng theo thời gian người nghệ sĩ guitar giữ một vị trí ngày càng quan trọng. Người nghệ sĩ guitar chơi hay luôn được săn tìm và cuộc cạnh tranh hết sức gay gắt. trong nỗ lực để vượt qua cuộc cạnh tranh của mình, những nghệ sĩ guitar đã sáng tạo ra nhiều kí thuật mới, và đôi khi khám phá ra kĩ xảo vượt trội của việc dựng cảnh cũng như việc chơi với một găng tay và bằng một tay, hay là để guitar về phía sau đầu. Nhưng những quán café đã sinh ra một loạt những thiên tài và một trong những nghệ sĩ nổi tiếng nhất là Rámon Montoya (1880-1949) mà về sau đã trở thành người dự báo trước về thể loại guitar solo của phong cách flamenco hiện đại.Thời kì hoàng kim của các quán café ca nhạc đã kết thúc vào cuối thế kỉ này, khonảg năm 1910, flamenco không còn là được chơi ở những nơi này nữa. từ năm 1910 đến năm 1936, cuộc biểu diến ở rạp hát của flamenco, vở “Opera Flamenca” và “Ballet Flamenco” đang được thịnh hành. Sở thích của công chúng đã quay lại một loại giọng nhọt ngào hơn, mà hiện thân là Antonio Chacón, bởi chất giọng vùng An-da-lu-xi-a nhẹ nhàng hơn. Các ca sĩ số 1 thời bấy giờ là, Chacón và Torre là nhữnng cây đại thụ trong lịch sử flamenco. Có rất nhiều nghệ sĩ thực thụ trong số đó những vũ công và những nghệ sĩ guitar nổi tiếng phải kể đến như: Javier Molina, Ramón Montoya, Manolo de Huelva cũng như Perico del Lunar.Cuộc chiến tranh ở Châu Âu cùng với cuộc nội chiến ở Tây Ban Nha trong những năm 1940 là một thập kỉ không thuận lợi cho flamenco, với rất ít cơ hội để kiếm sống trong lĩnh vực này ở ngoài vùng châu Mỹ. Tuy nhiên, một sự thu hút đối với flamenco lại thực sự bắt đầu vào năm 1950 đã mở ra nhiều cơ hội để trình diễn. Những lễ hội festival ở Cordoue, Jerez và Malaga vào cuối những năm 1950 và đầu những năm 1960 đã gây sự chú ý của công chúng và khuyến khích một lượng lớn các nghệ sĩ mới.3.Guitar flamenco hiện đạiGuitar flamenco hiện đại có họ hàng rất gần với guitar cổ điển hiện đại. cả hai đều có chung nguồn gốc, và đều chơi bằng tay bởi các phương pháp cơ bản giống nhau. Guitar flamenco chơi với một kĩ thuật mang bản sắc riêng và có kiểu âm thanh riêng biệt, bởi việc sử dụng từ nhiều loại gỗ khác nhau với tỉ lệ và sự phân chia khác nhau.Người ta nhận thấy 3 sự khác biệt cơ bản giữa guitar flamenco và guitar cổ điển:1, Việc sử dụng gỗ cẩm lai (gỗ trắc) làm thùng đàn kết hợp với việc sử dụng cây thông tuyết (cây bá hương) hoặc đàn êpinet ở mặt trên của đàn là kiểu làm đàn guitar cổ điển. guitar flamenco được làm hoàn toàn bằng cây bách và nhìn chung là nhẹ hơn, điều này mang lại một âm thanh nhẹ nhạng và đanh hơn. Tuy nhiên một vài nghệ sĩ flamenco thích âm thanh sâu lắng hơn của guitar cổ điển trong khi một số nghệ sĩ khác lại sử dụng nhạc cụ hỗn hợp có cả những đặc tính của 2 loại đàn guitar trên.2, Đàn guitar flamenco còn có một tấm nhựa mà người ta còn goi là golpeadores (bạn nào dịch hộ từ này sang tiếng Việt) ở một chỗ cố đinh trên thùng đàn. Mục đích là để bảo vệ phía trên mặt đàn khỏi những va chạm từ những móng tay của tay phải, một nét đặc trưng của âm nhạc flamenco.3, Những cây đàn flamenco thường được trang bị trục so dây (giống như với violon). Còn đàn guitar cổ điển, người ta thường thấy máy so dây với nhiều mối chằng chịt.( Chưa bao giờ tớ nhìn thấy máy so dây cả nên dịch chỗ này hơi lúng túng. Ai có hiểu biết về cái này chỉ bảo cho tớ với)Giống như trường hợp của guitar cổ điển hiện nay, đàn guitar flamenco là một công cụ phát minh tương đối mới. Sau rất nhiều thử thách, Antonio de Torres đã là người phát triển và đặt nền móng cho guitar flamenco vào năm 1850, và vào cùng một thời kì cũng như cùng một phương thức như là ông đã làm với guitar cổ điển.Một thử nghiệm gần như là một trong những chiếc guitar flamenco đầu tiên được Torres chế tạo năm 1867, đã làm nổi bật lên những đặc tính cơ bản của nhạc cụ này. Sáu sợi dây được căng dưới sự trợ giúp của trục bằng gỗ, và thân của nhạc cụ nhẹ nhất có thể được so với đàn guitar classique. 2 đặc điểm quan trọng nhất của loại đàn guitar flamenco, là việc sư dụng chất liệu từ cây bách Tây Ban Nha để làm phần mặt sau và hai bên cạnh của thùng đàn, và sự mềm mại về cấu tạo của đàn. Việc sử dụng gỗ cây bách rất mảnh và nhẹ vào phần thân sau và hai bên thùng đàn có mối liên hệ trực tiếp đến đặc tính về âm thanh của guitar flamenco. Cấu tạo bên trong của đàn guitar flamenco đơn giản hơn so với guitar classique. Dây của guitar flamenco trầm hơn guitar classique nhờ vào bộ dây được sắp đặt gần với những vành đai sắt hơn so với guitar cổ điển. Điều này cho phép một sự di chuyển các ngón tay được nhanh hơn, và cần đàn thường không rộng bằng guitar cổ điển. Cuối cùng, thùng đàn mang một miếng nhựa đặc trưng nhằm mục đích bảo vệ mặt gỗ chống lại sự va đập của các ngón tay và tiếng gõ của khuỷu tay, những thứ làm nên kĩ thuật của flamenco.Người ta đã cho rằng rất nhiều đặc điểm của guitar flamenco là do xuất phát nhu cầu về một loại nhạc cụ không gây tốn kém. Có một yếu tố bảo vệ cho luận điểm này đó là vì guitar flamenco theo truyền thống từ trước đến nay vốn không phải dành cho những người giàu.Trong những năm của ¼ thế kỉ qua, guitar flamenco phải chịu ít sự thay đổi, tuy nhiên người ta đã tăng kích cỡ của nó lên một chút. Người ta đã làm những cuộc thử nghiệm bằng cách sử dụng cây thích thay cho cây bách như trước đây để làm vật liệu cho thùng đàn. Mới đây nữa, người ta đã cho ra đời một loại guitar lai tạp “Flamenco de concert” sử dụng kết hợp các phím điển hình và tấm plaque của guitar flamenco dùng bằng gỗ cẩm lai và các công cụ so dây của guitar classique.Flamenco : thể loại/dòng nhạc/phong cách1, Gitan (cante gitano)Soleares (famille)SolearesLa CanaAlegríasBuleríasSeguiriya (famille)SeguiriyasSerranasTientos (famille)TientosZambrasTangosTanguillos2, Andalous (cante andaluz) Fandangos (famille)Fandangos grandesFandangos đe HuelvaGranadinas (Grananínas) Media GranaínasMalaguenasVerdialesMineraRondenaTarantasTarantos3, Influence folkorique (Ảnh hưởng của nền nhạc dân gian)FarrucaGarrotínPeteneraSevillanasVillancicoEl Vito4, Influence latino-americaineGuajirasColombianasRumbaBài này mới ra lò. Tôi vừa mới dịch từ http://www.classicalguitarmidi.com/history/flamencofrNếu có gì sai sót thì do kiến thức và trình độ Tiếng pháp có hạn, mong các bạn thông cảm và chữa lỗi cho tớ!