Cách khắc phục vấn đề khó chịu: rè (buzz) dây

Chào anh em,

Với mục đích hỗ trợ ae xử lý một vấn đề khó chịu thường xảy ra khi chơi guitar điện: rè/buzz dây, mình xin nói lên một vài hiểu biết cá nhân. Bài viết này chủ yếu nói về guitar điện, tuy nhiên mình nghĩ ai chơi guitar thùng cũng có thể tham khảo & rút ra được vài điều có lợi ích liên quan.

Bài viết dài, mong ae chịu khó đọc kỹ & hình dung, có gì sai sót mong bỏ qua.

Khi khoảng hở giữa 1 SỢI DÂY và MẶT CẦN ko đủ rộng để dây rung mà ta đánh thì 2 đứa nó sẽ "bem" nhau lung tung ko ở chỗ này cũng chỗ khác. Chính cái này gây ra buzz, chứ nguyên nhân hầu như KO PHẢI ở ngăn đang được bấm. Chắc bạn thấy hơi thắc mắc? Ráng đọc thật kỹ tiếp tục tui giải thích cho.

Khi set up đàn, cần chú ý phải CÂN BẰNG cho được 3 điểm quan trọng:

-Lực căng kéo của dây khi lên đúng tune – bộ khóa có vai trò canh cái này.
-Lực căng kéo của bộ nhún – bộ lò xo phía sau lưng đàn gánh nhiệm vụ này.
-Phản lực/sức chịu đựng của cần đàn – khi vặn truss rod (ti/ốc chỉnh cần) xiết vào/xả ra thực chất là ta đang tác động vào lực này.

Nhiều ae nghĩ "dây mới thay vào, khác hãng khác chất liệu gây ra buzz", cái này có thể đúng. Vì dây các hãng khác nhau có lực kéo khác nhau, cái này ảnh hưởng đến action hoặc buzz. Sẽ xảy ra 1 trong 3 trường hợp dưới đây:

1.Kích thước & lực kéo của dây mới y hệt như dây cũ: sẽ ko có vấn đề gì. Khỏi bàn.

2.Kích thước & lực kéo của dây mới LỚN MẠNH HƠN dây cũ, sẽ kéo cần đàn cong GẬP vào => khoảng hở giữa dây với mặt cần sẽ XA ra hơn, dây sẽ KO BUZZ nhưng ACTION sẽ bị CAO lên. Hiện tượng này cũng xảy ra tương tự nếu ta vặn truss rod theo hướng THÁO RA quá đà.

3.Kích thước & lực kéo của dây mới NHỎ & YẾU hơn dây cũ => phản lực của cần đàn sẽ lớn hơn làm cần cong ƯỠN ra, ACTION sẽ thấp xuống, khoảng cách giữa mặt cần với dây THU HẸP lại, dây cũng bị kéo giãn ra thêm một phần, rồi khi bấm & khảy dây sẽ chạm cần sinh ra buzz. Hiện tượng này cũng xảy ra tương tự nếu ta vặn truss rod theo hướng XIẾT VÀO quá mức. Nếu đàn bị buzz nhiều ngăn liền kề nhau thì thường nằm trong trường hợp này (cần cong ƯỠN hoặc ACTION quá thấp, hoặc cả 2).

Tới đây thì đã thấy ý tưởng “setup lại cần + nhún + đánh 1 thời gian cho dây giãn ra sẽ ổn” là chưa được. Phải là “setup lại cần + nhún + đánh 1 thời gian cho dây giãn ra + SETUP THÊM ÍT LẦN NỮA” thì may ra.

Nếu sau khi đã canh chỉnh mọi thứ đã kể trên rồi mà vẫn còn buzz, bạn phải kiểm tra ĐỒNG THỜI tại note bị buzz và các note khác cao hơn nó trên CÙNG 1 SỢI DÂY ĐÀN. Ví dụ: bấm vào dây 6 ngăn 1 (note F – note cần check, tay bấm này phải giữ SUỐT QUÁ TRÌNH, ko được thả ra), đồng thời dùng ngón bên tay kia gõ chậm vào các ngăn khác cao hơn nó rồi buông nhẹ ra & lần lượt coi kỹ từng ngăn xem khi BUÔNG rồi thì dây có quá sát hay ĐỤNG vào PHÍM SẮT nào ngoài phím đang bấm hay ko? Nếu có thì chắc chắn khi bấm & khảy note F đó sẽ buzz; cần có một khoảng hở trống vừa phải thì mới hết buzz được. Nguyên nhân buzz này rõ ràng KO PHẢI tại ngăn đang bấm, mà là do dây bị chạm thêm ở NGĂN KHÁC.

Nếu đàn bị buzz nhiều ngăn liền kề nhau thì thường là do cong cần dạng ƯỠN ra. Còn nếu buzz lẻ tẻ ko theo thứ tự nào cả thì là do độ cao của PHÍM SẮT ko đều. Ví dụ: đánh ngăn nghe 5 ngon, ngăn 4 buzz, nhưng ngăn 3 thì lại ngon!? Nguyên do: tay bấm ngăn 3 ngon vì dây KO chạm vào phím sắt ngăn 4 hay ngăn nào khác phía trên; nhưng khi bấm ngăn 4 thì dây lại đụng vào phím sắt ngăn 5 hoặc 6 (thậm chí là phím nào khác ở phía trên nữa) do bọn này nhô cao đụng vào dây, CŨNG CÓ THỂ HIỂU NGƯỢC LẠI LÀ DO PHÍM SẮT NGĂN 4 BỊ ĐÓNG XUỐNG QUÁ THẤP. Vậy để trị “bệnh” cần xác định kỹ để chắc chắn là “thằng” nào THỰC SỰ cao quá quy định thì dung BÚA CAO SU đóng nó xuống, xong nhỏ 1 giọt keo 502 dán cố định lại để nó khỏi “mò” lên nữa. Lưu ý: chỉ nên đóng nhẹ nhẹ vừa phải ĐỂ NÓ BẰNG LẠI VỚI CÁC PHÍM KHÁC chứ ko được quá tay, kẻo phím bị đóng sẽ trở thành…quá lùn (trong khi mọi phím khác đều cao) thì cũng sẽ phát sinh rắc rối ko kém. Túm lại: newbie + ai cảm thấy chưa đủ kinh nghiệm & tự tin thì ko nên “chơi” cách này. Nước ngoài họ toàn đóng phím bằng máy nên rất chính xác & đều, chứ mình đóng bằng tay thì…hên xui lắm!

Còn nữa: nếu đàn có bộ nhún (nhất là nhún 2 chiều) thì mỗi lần thay dây đều phải setup nhún lại. Đặc biệt là khi thay dây khác kích thước hoặc thay đổi chế độ tuning. Ví dụ: Trước đó bạn chơi Drop D tuning, sau đó set-up lại thành E standard thì cần phải CANH CHỈNH LẠI BỘ NHÚN theo tuning mới.

Cách chỉnh nhún 2 chiều: bộ lò xo nhún sau lưng đàn có vai trò làm đối trọng với lực căng của dây đàn & cần. Lực căng của dây đàn kéo nguyên cái bridge nhỏng về hướng cần, còn dàn lò xo sau lưng thì kéo nó ngược lại. Bạn phải chỉnh sao cho dây lên đúng tune rồi nó & lò xo nhún kéo miếng sắt (chỗ cái miếng có chữ - thường là FloydRose) song song với bề mặt body đàn thì nhún sẽ ko bị lệch tune (do khi đó lực kéo của dây đàn & lực kéo ngược lại của bộ lò xo bộ nhún đã CÂN BẰNG), nếu dây có lệch thì cũng rất ít & nhanh chóng được trả về đúng tune.

Hy vọng bài viết này giúp ae newbie biết cách tự canh chỉnh đàn hiệu quả hơn, để đến một lúc nào đó sẽ đạt tới trình độ…chỉ có ta mới chỉnh vừa ý ta chứ ko muốn phiền ai nữa hết! :-bd

 

Mình được biết có nhạc sĩ Hoàng Phước ở Gia Lâm, Hà Nội khắc phục việc rè dây ở đàn bằng cách bọc tấm phooc mi ca ra ngoài hộp đàn, kiểu như bọc ni lông ra ngoài khung xe máy vậy

 

Cách này lạ quá, mình chưa hiểu ý đồ của ông ấy như nào.

 

Ông ấy áp dụng theo đàn guitar flamenco, bọc tấm phooc - mi - ca ra ngoài thùng đàn khi đàn chơi nhiều nếu có bị nứt thùng đàn thì dán tấm phooc - mi - ca ra ngoài thùng đàn sẽ làm cho hộp đàn kín, làm giảm tiếng rè dây có lẽ là vậy